Voetbal is zo systemisch!

Het WK voetbal in Brazilië zit er op en vaker dan ooit heb ik ditmaal voor de buis gezeten. Misschien wel omdat ik op meerdere manieren heb ervaren hoe het gedachtegoed van het systemisch werk ook in het voetbal van toepassing is. Ik zal er drie met je delen.

1. Een groep topvoetballers maakt nog geen topteam.

Misschien wel de grootste verdienste van het Nederlands elftal is bondscoach Louis van Gaal toe te schrijven. Hij was er regelmatig trots op hoe de geselecteerde spelers in een paar weken tijd een hecht team waren geworden. Menigmaal werd ook door Arjan Robben bevestigd dat alle 23 spelers, zelfs die op de reservebank, van belang waren. En hoewel Van Gaal het compliment uitte richting zijn spelers, was het natuurlijk alleen maar mogelijk dankzij zijn heldere en doortastende leiderschap.

Hoe anders verliep het bij de Brazilianen. Ook zij hadden de beschikking over een selectie die er mocht zijn. Topspelers met naam en faam werden opgesteld en toch lukte het niet om de vooruit gemaakte belofte, wereldkampioen worden in eigen land, waar te maken. Iedereen heeft kunnen zien dat Brazilië weliswaar topvoetballers maar geen topteam had. Het was bondscoach Scolari niet gelukt er een eenheid, een soepel lopend systeem van te maken en zo wisten de spelers elkaar op het veld onvoldoende te bereiken. Uiteindelijk leidde dit tot zoveel frustratie binnen het team dat de spelers niet meer gecoacht konden worden. Hoe hard Scolari vanaf de zijlijn ook probeerde zijn manschappen te inspireren, ze hoorden en zagen hem niet.

2. Iedereen in het systeem is belangrijk.

Bij twee teams werd zo pijnlijk duidelijk dat iedereen in het systeem belangrijk is, elke plek goed bezet moet zijn om het team goed te laten functioneren. Als iemand in het systeem, letterlijk danwel figuurlijk, zijn plek niet of onvoldoende inneemt, verzwakt dat het hele systeem. Bij het genoemde Braziliaanse team viel al vroeg in het toernooi een cruciale verdediger uit, waardoor die verdediging enorm kwetsbaar werd. De overige spelers wisten onvoldoende het gemis van deze speler op te vangen, de samenhang in de verdediging was weg.

Bij Argentinië bleek in de finale tegen Duitslang ook een cruciale speler te ontbreken. De bejubelde Messi, nota bene beloond met de Gouden Bal, was in geen velden of wegen te bekennen. Hij stond wel op het veld, maar was onzichtbaar en futloos en zo liet hij op zijn manier een groot gat vallen.

3. Een aansprekend doel werkt verbroederend.

En dan natuurlijk het thuisfront. Wie had er géén oranje materiaal in huis of aan zijn huis opgehangen. Tot wel 8 miljoen landgenoten bleven tot in de nachtelijke uren wakker om te zien of “we” weer een ronde verder kwamen. Al vanaf de eerste groepswedstrijd hadden we één nationale trots en één gezamenlijk doel: wereldkampioen worden! Zoiets aansprekends nodigt uit om over verschillen heen te kijken en een hechtere gemeenschap te worden. Mensen van heel divers pluimage, die elkaar anders zouden mijden als de pest, stonden ineens schouder aan schouder met de adem ingehouden te kijken naar menig groot scherm op talloze dorpspleinen. Omdat we allemaal hetzelfde doel hadden.

Zo werkt het in elke organisatie!

Ik heb in dit artikel het WK voetbal als metafoor kunnen gebruiken om enkele systemische principes toe te lichten. En natuurlijk werkt het in elke organisatie zo. Ga voor jezelf maar na: is er werkelijk sprake van een team, krijgt én neemt iedereen zijn plek in de organisatie en is er een gezamenlijk ervaren doel? En als dat niet zo is, welk effect heeft het op de sfeer en onvermijdelijk ook de productiviteit?