Van Doemdenken naar Scenariodenken

Regelmatig ontmoet ik mensen in een training die naar eigen zeggen te kampen hebben met doemdenken. Ze balen ervan en willen graag dat ze wat meer de zonzijde van het leven zien en daar met meer vertrouwen van kunnen genieten. In wezen keuren ze hun eigen doemdenken af, zijn ze aan het doemdenken over hun doemdenken, als je me nog kunt volgen 🙂

Wat is er mis met doemdenken?

Op zich hoeft doemdenken niet zo erg te zijn. Want je houdt er rekening mee dat het leven niet altijd zo loopt als je hoopt. Dat zorgt ervoor dat je niet naïef bent en een soort realisme hebt over kansen van slagen. Of dat nu gaat over zakelijke projecten en plannen of ontwikkelingen in de privé-sfeer, dat maakt niet uit.

Waar doemdenken geen bijdrage aan levert, is het vinden van oplossingen. Het verzandt doorgaans in een doorlopend beren op de weg zien, zelfs wanneer er helemaal geen concrete aanleiding voor is. Op mijn reis door Amerika heb ik geleerd dat als je een beer op je weg tegenkomt, je de grootste kans op overleven hebt door als dood op de grond te gaan liggen. “Keep calm and play dead” las ik op een T-shirt. Het effect van beren op de weg zien is inderdaad dat je bevriest, niet in beweging komt en vooral hoopt dat je niets ergs overkomt.

Doemdenken is net als zoveel dingen niet zo problematisch, mits je het met mate doet en er geen lifestyle van maakt.

Wat is scenariodenken?

In plaats van doemdenken kun je ook gaan denken in scenario’s. Deze manier van denken is bekend geworden door de toepassing in de jaren zeventig, door oliegigant Shell. Al voordat er tekenen waren dat er een oliecrisis zou komen, had Shell draaiboeken klaarliggen hoe ze daarmee om kon gaan. Het heeft Shell geholpen om deze problematische jaren voor de olie-industrie door te komen.

In lekentermen hebben ze destijds simpelweg gekeken wat voor ontwikkelingen in de wereld de toenmalige gang van zaken bij Shell zouden kunnen veranderen, in zowel positieve als negatieve zin. Waarmee men dus actief studeerde op kansen en bedreigingen. Uiteraard kristallen-bol-werk, of zoals het volgens de Theorie U heet: “preparing for the emerging unknown future”. Van mogelijke ontwikkelingen heeft Shell vastgesteld hoe groot de kans zou zijn dat het werkelijk zou optreden en wat de impact zou zijn wanneer dat zou gebeuren. Eén van die scenario’s was dat de Saoudi’s de oliekraan zouden dichtdraaien en aangezien die kans reëel was én grote impact zou hebben, ging men een scenario uitwerken hoe daarmee omgegaan kon worden.

Het verschil met doemdenken

Waar scenariodenken wezenlijk verschilt met doemdenken is dat het constructief met potentiële bedreigingen omgaat. In plaats van bevriezen en hopen dat het noodlot je niet zal treffen, ga je onderzoeken hoe je kunt zorgen dat je lot geen noodlot wordt, maar misschien wel een lot uit de loterij. Zoals ik dat wel eens het “aan de kant van de oorzaak staan” noem, ga je bij scenariodenken proactief en oplossingsgericht aan de slag. In een sterk versimpelde uitvoering, stel je jezelf de volgende vragen:

  • welke bedreigingen, risico’s en gevaren kunnen mij overkomen?
  • hoe groot is de kans daarop en hoe erg zou dat zijn?
  • op welke scenario’s wil, kan en ga ik me nu voorbereiden?

De “wil” in die laatste vraag is wel een wezenlijke. Van sommige dingen kun je besluiten dat je t.z.t. wel zult zien hoe je ermee omgaat. Misschien omdat het onwaarschijnlijk is dat het optreedt of dat het geen levensbedreigende situatie is. Maar pas op met zaken waar je niet op wilt voorbereiden, simpelweg omdat je er niet aan wilt denken.

Tot slot een hedendaags voorbeeld

Terwijl ik dit schrijf is in Europa een volksverhuizing gaande van vluchtelingen, vermengd met economische migranten, op zoek naar een beter bestaan. In de Tweede Kamer wordt gedebatteerd over het al dan niet en in welke mate extra vluchtelingen in Nederland kunnen worden opgevangen. Voorspelbaar was de inbreng van Geert Wilders die waarschuwt voor een moslim-invasie. Dat is een vorm van doemdenken die niets oplost, al helemaal niet voor hen die echt opvang nodig hebben. Veel constructiever zou zijn om te kijken hoeveel opvangcapaciteit en -bereidheid ons land heeft, hoe we die opvang vorm geven, welke voorwaarden we daaraan stellen en welke afspraken we misschien ook wel met de toegelaten vluchtelingen maken over het moment dat in hun land van herkomst weer een veilige situatie ontstaat.

Nog mooier was geweest als politici al jaren geleden scenario’s hadden klaargelegd voor nijpende situaties die nu zijn ontstaan. Voorbereid zijn op scenario’s voorkomt dat je moet improviseren op het moment dat de nood hoog is.

WhatsApp ons
1
Stel je vraag via WhatsApp
Heb je een vraag voor ons? Stuur een whatsapp-bericht!