In elke samenleving gelden zekere normen en waarden. En niet alleen binnen een samenleving, ook binnen de organisatie waar je werkt, jouw vriendenkring, jouw familie en zelfs het elftal waarin je voetbalt. Een vrij gebruikelijke manier van doen is dat als je iemand begroet, jullie de handen schudden. Het is een sociale omgangsvorm die in de westerse samenleving gangbaar is. Een andere sociale manier van doen is dat je met enige regelmaat je ouders bezoekt. Mijn ouders zijn inmiddels rond de tachtig jaar en die vinden het wel fijn als ik af en toe mijn neus laat zien. Tot slot noem ik een gebruik dat wanneer een vriend of vriendin jarig is, je dat komt vieren op een feestje. Totdat….
Verboden handen te schudden
In het voorjaar van 2020 werd voor het eerst het Corona-virus (ook wel COVID-19) geconstateerd in Nederland. Een nieuw virus waar de mens nog geen weerstand tegen had en dat via aanraking overgedragen kon worden. Ook door te hoesten of zelfs te praten in de nabijheid van iemand anders, zou je hem of haar kunnen besmetten.
Ineens kijken ze je afkeurend aan…
De overheid heeft inmiddels allerlei voorschriften afgekondigd. Zoals dat je geen handen schudt maar net zo groet als Japanners en andere oosterse volkeren dat doen met een namasté-gebaar. Het wordt ook afgeraden om oudere mensen te bezoeken omdat die extra kwetsbaar zijn. En een verjaardag vieren in het café of thuis met een boel vrienden en familie is zelfs helemaal verboden. Hand in hand in het park lopen ook, we moeten anderhalve meter afstand houden om verdere verspreiding van het virus te beperken.
Wanneer iemand zich niet aan deze nieuwe regels houdt, wordt hij of zij daar door de omgeving lelijk op aangekeken of zelfs corrigerend aangesproken. Bijzonder toch? Dat een heel vanzelfsprekend gedrag binnen no-time als asociaal wordt beschouwd. Ik moest ook denken aan een voorval van een paar jaar geleden. De toenmalige minister Rita Verdonk ontmoette een Syrische imam, maar hij weigerde haar om religieuze redenen de hand te schudden. Voor hem was het dus niet OK om de hand van een vrouw te schudden, voor Verdonk was het juist niet OK om dat te weigeren. Destijds deed het veel stof opwaaien over integratie van immigranten. Op het moment dat ik dit bericht schrijf, zou daar geen discussie over zijn. En over een poosje, als het virus weer is overgewaaid, juist weer wel.
Zo ook het bezoek aan oma. Momenteel snapt iedereen het dat je haar hooguit ziet via Facetime, maar over een poosje zouden we dat toch wat magertjes vinden. En ook die verjaardag wordt hopelijk over niet al te lange tijd weer uitbundig gevierd.
Iets krijgt pas betekenis in de context
Zo zie je dat de omstandigheden van grote invloed zijn op hoe we veel dingen beoordelen. In dit geval bepaalt het virus in feite wat nog sociaal is of juist tijdelijk asociaal wordt ervaren. Dus handen schudden is niet sociaal of asociaal, maar de omstandigheden (de context), geven er die lading aan. Logisch ook dat in een ontmoeting tussen twee culturen (minister Verdonk en haar islamitische gesprekspartner) dat lastig kan uitpakken. De plek waarop het voorval gebeurde kan daarop van invloed zijn. Veel mensen lieten ook verontwaardigd weten dat we in Nederland de Nederlandse normen en waarden en gebruiken volgen en dat je dus een hand hoort te geven, ook aan een vrouw. Toch zag ik twee jaar geleden ook wel landgenoten in Indonesië geen enkele rekening houden met de lokale gebruiken. Het zou heel respectvol zijn naar de lokale bevolking toe, om hun gebruiken te volgen.
Flexibiliteit werkt het beste
Hoe vreemd het ook een poosje was om geen handen meer te schudden, hoe graag ik ook mijn ouders weer zou bezoeken, het voelt tijdelijk als de beste keuze. In plaats van vast te houden aan het bekende, is het beter om te aanvaarden dat er grotere belangen en krachten in het spel zijn. En zo werkt het steeds. De tijd of tijdgeest, de geografische locatie, de plaatselijke cultuur zijn elementen die bepalen hoe jouw gedrag wordt ervaren en dus ook of je daarmee de spijker op zijn kop slaat of juist de plank misslaat.
De meest eenvoudige manier om dat te bewijzen, is misschien wel de volgende. Stel je gaat met de auto naar Engeland op vakantie. Je bent misschien al wel 20 jaar gewend om op de rechter weghelft te rijden. En hopelijk ben je flexibel genoeg om gedurende deze twee weken je aan te passen aan de Engelse verkeersregels.
