We leven in een wereld waarin polarisatie meer en meer het publieke debat beheerst. Steeds weer wordt van mensen verwacht dat ze het ergens mee eens of oneens zijn of dat ze ergens voor of tegen zijn. Het viel me voor het eerst echt op tijdens de corona-pandemie. Je moest voor of tegen vaccinatie zijn. Was je tegen, dan werd je door velen als wappie aangemerkt, was je voor dan werd woke jouw label. Iets dergelijks zie je bij onderwerpen als klimaat, gender, migratie en stikstof. Er wordt verwacht dat je voor of tegen maatregelen bent of dat je gelooft dat het onderwerp überhaupt belangrijk is. Een tussenweg lijkt er niet meer te zijn. En dat is lastig omdat het vaak ook over onderwerpen gaat, waar de doorsnee burger helemaal geen verstand van heeft. Dus hoe kan ik als burger beoordelen of stikstof slecht is voor de natuur en of het klimaat echt door toedoen van de mens opwarmt?
Ja, Nee of Geen Mening
Deze jaarwisseling hoorde ik een cabaretier zo mooi zeggen, dat formuliertjes waarop je jouw mening geeft, zijn ingekort. Vroeger had je de keuze tussen Ja, Nee en Geen Mening. Maar, zo vertelde hij, tegenwoordig kan je nog kiezen tussen Ja en Nee. Op die manier word je gedwongen een mening te geven, geen mening geven is geen optie. Maar wat nou als je die niet hebt?
Sinds een dik jaar gebruik ik geen Twitter meer. Daar heb ik ervaren als ik ergens geen mening over had, dat ik als “schaap” werd weggezet. Of als iemand heel stellig iets beweerde, waar ik mijn twijfels over had en vroeg “hoe weet je dat?”, ik de reactie kreeg dat ik zelf onderzoek moest doen. Die vond ik altijd lastig, dat iemand die het weet (of denkt te weten) mij niet helpt met inhoudelijke toelichting. De reden dat ik Twitter vaarwel zegde, zat hem in de polarisatie. Over Zwarte Piet, over genders, over de politiek, over de boerenprotesten, over Oekraïne, Covid, Gaza, noem maar op. Ik moest voor of tegen zijn en vooral de manier waarop de veelal anonieme accounts dat van me eisten, stond me tegen. Een normale dialoog van mens tot mens had ik op Twitter al lang niet meer gevoerd.
Misschien is Geen Mening wel het meest assertief
In de vele assertiviteitstrainingen die ik geef, komt nogal eens iemand met als leerdoel “mijn mening durven geven”. Je zou dan kunnen denken dat het niet assertief is als iemand geen mening geeft. Dat is inderdaad zo, in de gevallen dat zo iemand wel een mening heeft maar niet geeft. Het is wel degelijk assertief als je zegt dat je geen mening hebt als je die ook inderdaad niet hebt. Het zou juist niet assertief zijn als je ja of nee zegt terwijl je geen mening hebt.
Je kunt altijd nog je mening bijstellen
Wellicht geef je je mening niet uit angst voor afwijzing of omdat je er later niet op wil worden aangesproken. Maar een mening hoef je niet je leven lang vol te houden! We doen elk moment nieuwe ervaringen op, krijgen meer kennis en kunnen er daardoor achter komen dat die mening voor jou niet meer klopt. Prima toch? Vroeger dacht je X en vanaf nu denk je Y. Dat is niet wispelturig, dat heet voortschrijdend inzicht.
Nu zorgt die polarisatie er wel voor dat je lef moet hebben om je mening bij te stellen. In de wereld van social media zorgen algoritmes ervoor dat je steeds meer in een fuik met gelijkgestemden komt. En als je dan gaat erkennen dat je er inmiddels anders over denkt, dan riskeer je uitsluiting en zelfs vijandig gedrag. Dat jij je mening durft bij te stellen en daar ook open over bent, is daarom extra assertief. Het toont ook aan dat jij open stond voor nieuwe inzichten.
Durf jij je mening te laten beïnvloeden?
Als je open staat voor nieuwe inzichten, ben je bereid om te luisteren naar het verhaal van mensen waarmee je het tot nu toe niet eens bent. Of je bent benieuwd hoe iemand kijkt naar een onderwerp waarover jij nog geen mening gevormd hebt. Misschien heb je die daarna wel, misschien ook niet, het is allemaal goed. In elk geval beter dan wanneer je op voorhand niet het risico wilt lopen dat iemand anders jou weet te overtuigen. Hoe mooi zou de wereld worden als mensen met verschillende meningen openstaan voor die van anderen, zonder dat er meteen gedoe uit voortkomt. Het zou veel, zo niet alle oorlogen voorkomen!
Tot slot: je hoeft niet overal iets van te vinden
Een tijdje terug was ik in een café en hoorde ik een verhitte discussie tussen een paar mannen die aan de bar zaten. Eén man in het groepje hield zich stil en dat stoorde één van de anderen. Toen hem gevraagd werd wat hij ervan vond, zei hij droogjes “Niks”. Maar daar kwam hij niet zomaar mee weg en werd hij gevraagd dat antwoord toe te lichten: “Hoezo niks, je hebt er toch wel een mening over?”. Toen hij dat ontkende, vroegen ze hem waarom hij er geen mening over had. “Nou, ik vind het niet interessant dus ik ga me daar niet in verdiepen”. En zo is het natuurlijk ook. Waarom zou je overal iets van moeten vinden?
Geef dus vooral Geen Mening als je geen mening hebt!
