Compensatiegedrag, we doen het allemaal

Elk mens vertoont compensatiegedrag, ik ook, jij ook. En als je je van geen kwaad bewust bent, lees ook dan vooral verder 😉

Want meestal ben je je ook niet bewust van jouw compensatiegedrag. Het is vrijwel altijd iets dat er insluipt, zonder daar een bewuste keuze in te maken. Je hebt ook een heel goede reden voor dat compensatiegedrag en soms kan het zelfs heel waardevol zijn.

compensatiegedrag

Wat is compensatiegedrag eigenlijk?

In essentie gaat compensatiegedrag om gedrag dat je vertoont om een zwakte van jezelf te compenseren. En het gaat dan niet altijd om een objectief waarneembare zwakte, vaak gaat het over iets dat je zelf als zwak beoordeeld.

Als hardloper heb ik tegenwoordig een horloge dat mij vertelt hoeveel mijn linkerbeen bijdraagt aan mijn prestatie en hoeveel mijn rechterbeen. Normaal gesproken is dat bij mij 51% links en 49% rechts. Niks geks want iedereen heeft een voorkeursbeen en een zogenaamd “chocoladebeen”. Maar wanneer ik na een training zie dat die verhouding ineens 47% links en 53% rechts is, dan duidt dat op een ongemak in het linkerbeen dat ik rechts compenseer. Een objectief waarneembare zwakte die als vanzelf gecompenseerd wordt.

Minder objectief wordt het als mensen een negatief zelfbeeld hebben en dat gaan compenseren. Want wat jij zelf misschien als zwakte ziet, vindt iemand anders juist wel meevallen of juist een mooie eigenschap. Je kunt bijvoorbeeld denken aan scholieren in de brugklas die hun plekje in de roedel nog willen verdienen en als ze bijvoorbeeld fysiek niet erg sterk zijn, heel grappig proberen te zijn om daarvoor gewaardeerd en geaccepteerd te worden.

Zelf heb ik ervaren dat ik in mijn eerste managementfunctie erg onzeker was. Ik vond het nog niet eens zo spannend om ergens voor verantwoordelijk te zijn, maar wel om daarin afhankelijk te zijn van de prestaties van mijn medewerkers. En ik vond het lastig om minder goed functionerende medewerkers bij te sturen. Mijn compensatiegedrag was dat ik zelf de gaten ging dichtlopen en daardoor maakte ik lange dagen. Het echte probleem, slecht functionerende medewerkers, werd er niet minder op, maar ik wekte naar de buitenwereld de indruk dat ik alles onder controle had.

Is het erg als je compensatiegedrag vertoont?

Zoals ik in de titel van dit artikel al aangeef, vertoont iedereen wel eens compensatiegedrag. Het is heel normaal om af en toe iets te doen om een moment van zwakte op te vangen. Het bosje bloemen als goedmakertje is er een voorbeeld van en kan erg gewaardeerd worden. En ook mijn harde werken dat ik hierboven beschreef, kan soms heel functioneel zijn wanneer het echt nodig is. Het wordt een ander verhaal wanneer je compensatiegedrag structurele vormen krijgt.

Maak het niet structureel!

Het is goed om kritisch naar je gedrag te kijken en alert te zijn of het functioneel is of duidt op compensatiegedrag en bijverschijnselen oplevert. In dat laatste geval zou je kunnen kijken wat de oorzaak is en wat je kunt doen om die compensatie niet langer nodig te hebben.

Je kunt je voorstellen dat als ik met mijn hardlopen opmerk dat ik een pijntje in mijn linkerbeen heb en het met rechts ga compenseren, ik de rechterkant uiteindelijk teveel belast en juist daar problemen ga krijgen.

In mijn persoonlijke werkvoorbeeld weet ik nu achteraf dat ik zelf geen gaten moest gaan dichtlopen, maar dat ik mijn medewerkers had kunnen begeleiden naar betere prestaties. Of desnoods richting mijn leiding had aangegeven dat het doel met de beschikbare medewerkers niet haalbaar was. Maar die kwetsbaarheid was me toen nog te spannend en velen herkennen wat ik daarmee bedoel.

Hoe kun je compensatiegedrag tegengaan?

Wanneer jouw compensatiegedrag structureel is en niet functioneel, dan is er eigenlijk altijd sprake van een mindset die jou iets aanpraat en waardoor jouw persoonlijke effectiviteit verstoord wordt. Normen en waarden die je jong zijn aangeleerd of overtuigingen en gedachtenpatronen die je gedurende jouw leven hebt ontwikkeld. Denk maar eens aan veelgehoorde uitspraken die kinderen te horen krijgen, zoals “flink zijn” en “kom op, zo erg was het niet” of als je stopte met huilen beloond worden met “goedzo, knappe meid”. Veel mensen die heel hard werken, doen dit als compensatie voor het zinnetje dat ze vaak hoorden: “wat er van jou terecht moet komen….” of soms ook als compensatie voor één van de ouders die zijn of haar rol niet pakte. Ook veel bedrijven werken compensatiegedrag in de hand door een soort interne strijd tussen medewerkers te organiseren. Denk daarbij aan bonusstructuren, waarbij sommige bedrijven zover gaan dat als je bleek afsteekt tegen je collega’s, het gat van de deur nabij is. En ga je dan extra je best doen om dat te voorkomen, of check je bij jezelf of je wel thuishoort in een dergelijke organisatie?

Dit soort belemmerende normen, waarden en overtuigingen kun je heel goed aanpakken, zoals je in de training Persoonlijke Kracht via NLP kunt leren. Voor leidinggevenden die iets dergelijks bij zichzelf herkennen, is de training Leiderschap met Open Vizier extra waardevol omdat je daarin ook leert kijken naar de dynamieken binnen jouw team.

Wanneer jij stappen wilt maken in de aanpak van jouw compensatiegedrag, kijk dan eens hoe deze trainingen jou kunnen helpen. En wanneer je na het lezen van de informatie, daar vragen over hebt, kun je natuurlijk altijd bellen, appen of emailen. We denken graag met je mee!