Hoor je er nog bij?

Al van kinds af aan hebben we de behoefte om ergens bij te horen. Dat zie je bijvoorbeeld al jong terug op de schoolpleinen waar groepjes kinderen met elkaar spelen en af en toe één van de kinderen wat verloren en alleen rondloopt. Meestal met een wat droevig gezicht omdat het geen aansluiting vond bij een groepje. Het is september 2021 als ik dit artikel schrijf en we hebben dan te maken met een maatschappelijk grote vorm hiervan.

Nu de coronapandemie redelijk onder controle lijkt, wordt in tal van Europese landen gezocht naar een manier om de samenleving meer te openen en beperkende maatregelen af te schaffen. Uiteraard op voorwaarde dat daarmee de pandemie niet weer in alle hevigheid losbarst. Te snel de teugels laten vieren, leidde eerder tot een nieuwe besmettingsgolf. In veel landen wordt daarom de coronapas ingevoerd, waarmee je doormiddel van een QR-code kunt aantonen dat je gevaccineerd bent, hersteld bent van corona of dat je recent een negatief testresultaat hebt gehad. Die coronapas geeft je toegang tot evenementen, horeca en andere gelegenheden.

Voor een flinke groep mensen is dit onbespreekbaar. Zij hebben redenen om hun medische toestand niet te willen delen met bijvoorbeeld een kroegbaas. Vaak zijn dit mensen die angst hebben voor de vaccinatie, soms mensen die testen wel veel gedoe vinden of niet vertrouwen wat er met die informatie gedaan wordt. Er zijn zelfs mensen die volledig gevaccineerd zijn maar dit gewoon privé willen houden. Omdat ze weigeren een coronapas te tonen bij de ingang, komen ze veel plekken niet in. Een deel van hen accepteert de consequenties van hun keuze, een ander deel voelt zich buitengesloten en komt in opstand.

De pijn van buitengesloten worden

Zoals gezegd voelen we als kind al de behoefte om ergens bij te horen. Dit is iets dat diep in onze vezels zit, want al in de oertijd trokken mensen samen op. De reden daarvoor was simpel: in je eentje was je ten dode opgeschreven onder de dreiging van wilde dieren en natuurgeweld. Mensen vormden dus stammen, gingen samen op jacht en boden elkaar bescherming. Deze veiligheid hebben wij in de moderne tijd en met name in de westerse wereld ook lange tijd gevoeld en zijn we welhaast als vanzelfsprekend gaan beschouwen. De veiligheid bracht ook een grote mate van vrijheid met zich mee. Je kon gaan en staan waar je wou zonder iemand toestemming te vragen. Een verworven recht, dat door de pandemie werd afgepakt. Veel dingen die heel gewoon waren, zoals een verjaardag vieren met de hele familie of ‘s avonds laat over straat gaan, waren ineens verboden op straffe van een boete. Er werd een flink stuk autonomie afgepakt.

Nu deze maatregelen weer versoepeld worden, hangen overheden daar dus de voorwaarde aan dat je een coronapas hebt. Dat betekent dat een groot deel van de bevolking overal welkom is en een klein deel niet. Doordat zij niet welkom zijn en dus letterlijk worden buitengesloten, komt een oeroude behoefte in het geding. De behoefte erbij te horen, wordt beantwoord met een “nee”. Juist omdat het van oudsher letterlijk van levensbelang was om erbij te horen, roept dit een diep gevoelde weerstand op.

Je moet het verdienen om erbij te horen

Op zich kan ik heel goed inleven hoe het moet zijn als je in je omgeving mensen ziet genieten van bijvoorbeeld café- en theaterbezoek. Maar als we verder kijken naar oeroude principes die vandaag nog altijd hun werk doen, dan komen er twee aspecten bij waarom dat buitensluiten ook weer te begrijpen is.

Een belangrijk principe dat in het hele dierenrijk geldt, is dat het voortbestaan van de soort voorop staat. Daarmee gaat het groepsbelang altijd voor het individuele belang. Bij mieren en andere kleine diersoorten is dat heel zichtbaar, als een deel van de populatie zich opoffert zodat de rest van de populatie kan voortbestaan. En ook bij grotere diersoorten worden de zwakkeren soms achtergelaten, voor de leeuwen geworpen, zodat de sterkeren kunnen wegkomen. Dit kun je op de coronapas projecteren door de argumentatie dat die pas bedoeld is om een nieuwe uitbraak en dus veel ziekte/sterfgevallen te voorkomen.

Het tweede principe is dat je in vroegere stammen het moest verdienen om tot die stam te mogen toetreden. Je moest aantonen dat je een moedig krijger was of op een andere manier een bijdrage leverde aan de stam. In onze samenleving zijn we dat een beetje kwijtgeraakt. Het “samen” in het woord samenleving is wat sleets. Meer en meer zijn mensen individualisten geworden. Dat ze de groep dienen door bijvoorbeeld een mondkapje te dragen, vinden velen al een inperking van hun individuele rechten.

In vroeger tijden werden de mensen die zich niet aan een maatregel als een mondkapje hielden, door de groep gecorrigeerd en “in het gelid” teruggebracht. Tegenwoordig zorgen social media ervoor dat deze individuen elkaar vinden en zo een eigen, nieuwe groep vormen. Ook al kennen ze elkaar niet en hebben ze elkaar nog nooit gezien of gesproken, het feit dat ze allemaal tegen X, Y of Z zijn, geeft al een gevoel van ergens bij te horen en er niet alleen voor te staan.

Leiderschap en communicatie zijn essentieel

De coronapandemie staat niet op zichzelf. Ook binnen organisaties kunnen dergelijke dynamieken optreden. Simpelweg de kop indrukken zou enkele decennia geleden nog wel een optie zijn, niet zelden met een smeulend ongenoegen dat bij het minste of geringste tot ontbranding zou komen. Maar het autoritaire leiderschap van weleer, ligt gelukkig al enige tijd achter ons. Dus wat zou je wel kunnen doen?

  • Bevorder de communicatie, ook tussen mensen die verschillend denken en verschillende behoeften hebben. Je kunt immers pas iets doen aan een conflict met anderen, als je beter van elkaar begrijpt hoe je ergens over denkt en waarom dat zo is. Een conflict dat niet besproken wordt, zorgt voor een verziekte werksfeer.
  • Neem de ander serieus. Op social media worden grote woorden gebruikt om andersdenkenden weg te zetten. Daarmee kom je niet tot een dialoog maar vergroot je eerder de kloof. Als je er met een ander uit wilt komen, begin je met hem of haar serieus te nemen.
  • Toon leiderschap. Wanneer jij de leider bent en het mandaat hebt om maatregelen te nemen, volg die dan ook op. Anders heeft jouw leiderschap geen waarde en gaan andere krachten in de groep dat leiderschap verder ondermijnen. Leiderschap vraagt ook dat je impopulaire besluiten kunt nemen, waar weerstand tegen is. Weerstand volgt op vrijwel elke ingrijpende beslissing, zeker als het individuele belangen schaadt. Erken dat je die consequenties ziet en beargumenteer waarom het toch nodig is.
  • Geef het goede voorbeeld en behandel iedereen gelijk. Het was op zijn minst onhandig dat een minister zelf een bruiloft uitgebreid vierde terwijl dat tijdelijk verboden was. Wanneer je bijvoorbeeld prominente personen ontslaat van de plicht om de regels op te volgen, sla je het fundament onder je besluit weg.

Wanneer je binnen jouw organisatie te maken hebt met hardnekkige dynamieken, strijd, weerstand en onvrede, neem dan eens contact met ons op. Met onze senior collega’s hebben we een mooie aanpak waarmee we een diepgaande diagnose stellen. Op basis van die diagnose kunnen we je helpen om het leiderschap en de onderlinge communicatie te verstevigen.

WhatsApp ons
1
Stel je vraag via WhatsApp
Heb je een vraag voor ons? Stuur een whatsapp-bericht!