Op het moment van schrijven, september 2014, staat de wereld bol van de conflicten. Als zo vaak liggen hele bevolkingsgroepen met elkaar overhoop. Maar er zijn meer dingen gaande die spanningen opleveren, zoals de ebola-uitbraak in West-Afrika en het referendum over Schotse onafhankelijkheid. Stuk voor stuk worden die conflicten en spanningsvelden gevoed door vooroordelen. Laait er in het Midden-Oosten weer een golf van terreur en oorlog op vanwege vooroordelen over groepen die anders hun geloof praktiseren, zijn er in Schotland veel mensen die de Engelsen maar bemoeials vinden die hun beloftes niet nakomen, zojuist zag ik dat hulpverleners vermoord zijn omdat mensen denken dat zij juist het ebola-virus verspreiden. Vooroordelen, die de goede lieve vrede al met al niet dichterbij brengen.
Iedereen heeft vooroordelen.
Ook jij en ook ik, ik geef het onmiddellijk toe, zit vol vooroordelen. Over bepaalde politici, over artiesten, over collega’s, over een “bepaald slag volk” hebben we op voorhand al een mening klaar. Soms negatief vanwege eerdere akkefietjes, soms positief omdat je nu eenmaal een klik hebt. Soms zorgt het ervoor dat je mensen uit de weg gaat, soms ben je alleen maar op je hoede en soms zoek je mensen juist vol vertrouwen op of leen je ze zonder aarzelen je dure auto. Van mezelf herken ik bijvoorbeeld dat ik alert ben als ik ’s avonds laat de honden uitlaat en bij de supermarkt hier vlakbij een groepje jongens met capuchons zie rondhangen. Wat doen ze daar, wat zijn ze van plan, dat soort vragen hoor ik mezelf dan stellen. Waarom? Omdat die supermarkt al diverse keren is overvallen of is ingebroken en ik de verantwoordelijkheid voel om alert te reageren op onraad. Ook rij ik op de snelweg met iets meer aandacht langs vrachtauto’s, omdat ik al vaak vrachtauto’s heb zien zwabberen omdat de chauffeur met andere dingen bezig was. Dus zo heb ik een vooroordeel over vrachtwagenchauffeurs, dat ervoor zorgt dat ik alert ben als ik ze passeer.
Vooroordelen zijn ook goed.
Zonder vooroordelen zou het leven er heel anders uitzien, vooroordelen helpen ons ook om snel te kunnen beslissen. Het zou nogal een gedoe zijn als je elke dag opstaat, al je ervaringen van de dag daarvoor uitgewist hebt en voor de zoveelste keer die collega benadert op een manier die hij helemaal niet prettig vindt. Of zonder aarzelen een concept-rapport bij je manager indient terwijl zij enorm hoge eisen aan dergelijke zaken stelt. Als je dan geen vooroordeel paraat hebt (“ik kan hem maar beter anders benaderen”, “ik doe er goed aan het concept eerst nog even goed te controleren”) zou je zomaar keer op keer in dezelfde valkuil stappen. Je zou kunnen zeggen dat vooroordelen ontstaan omdat je leert.
Het is wel oppassen geblazen!
Hoe waardevol ze ook kunnen zijn, het is wel slim om kritisch om te gaan met je vooroordelen en je er dus bewust van te zijn. Kijk alleen maar naar hoe veel Nederlanders met allochtonen omgaan. Ook al hebben ze zelf nog nooit een negatieve ervaring gehad met zo iemand, ze gaan ze uit de weg, vertrouwen ze niet, zijn er bang voor, en zelfs: haten ze! En wees nou eerlijk: mensen die je nog nooit ontmoet hebt, hoe kun je daar bang voor zijn of zelfs haten? Of denk bijvoorbeeld eens aan je band met je manager, zeker als die niet al te goed is. Is dat wel gebaseerd op hoe jouw manager met je omgaat, of heb je bij eerdere managers een vooroordeel opgebouwd dat….(vul zelf maar in!)
Mijn uitnodiging.
Daarom wil ik je uitnodigen om te erkennen dat je vooroordelen hebt en dat ze ook nuttig zijn. Om vervolgens ook kritisch te zijn en je af te vragen: weet ik dit zeker of maak ik mezelf dit wijs (of laat ik het me wijsmaken) en kan ik dit vooroordeel dus bijstellen? En misschien, heel misschien ontdek je dan ook nog wel vooroordelen over jezelf?!